Themerson & Themerson

Raster 85: Themerson & Themerson is in zijn geheel gewijd aan het werk van Stefan en Franciszka Themerson, het filmende, tekenende en schilderende, schrijvende en uitgevende Poolse echtpaar dat door de Tweede Wereldoorlog in Engeland belandde. Na afloop van de oorlog begonnen zij in Londen hun uitgeverij Gaberbocchus.

Een greep. Het nummer opent met een van de zeldzame interviews. Stefan Themerson moest er weinig van hebben, interviews en ondervragingen. ‘Ben ik een Poolse schrijver? Ben ik een Engelse schrijver? Ben ik oud, ben ik jong? Ik weet het niet.’ Het werd hem afgenomen door Nicolaas Matsier naar aanleiding van diens vertaling van de essaybundel Logic, Labels, and Flesh. Anneke Brassinga situeert hem in de traditie van de Verlichtingsfilosofen.

Een groot deel van het oeuvre wordt boek voor boek besproken door een keur van Nederlandse schrijvers. Een vooroorlogs kinderboekje van het echtpaar – geïllustreerd door haar, ‘Over een tafel die de benen nam naar het bos’ – is voor deze gelegenheid vertaald uit het Pools. Willem van Toorn vertaalde het lange gedicht ‘Croquis dans les ténèbres’ / ‘Schetsen in duisternis’. Themerson schreef het, geïnterneerd als Pools militair, in Vichy-Frankrijk. Martin Reints schrijft over de tekeningen van Franciszka Themerson, K. Schippers over de film die hij met Erik van Zuylen over Stefan Themerson maakte. Er zijn stukken over Themerson-in-muziek en Themerson-op-muziek van resp. Elmer Schönberger en Rob du Bois.

Nicolaas Matsier maakte in het Londense Themerson Archive een keuze uit de correspondentie met Bertrand Russell en vertaalde die. K. Michel, ten slotte, bracht in kaart welke personages er in vier romans van Themerson – soms meer dan eens – optreden.

Raster 85, Themerson & Themerson, 1999; het interview van Matsier met Themerson werd ook opgenomen in de verzamelbundel Woeff Woeff en ander proza, De Bezige Bij, 2003