De Advocaat van Holland behelst het drama van de gevangenneming, op 29 augustus 1618, tot en met de onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt, 13 mei 1619. Het is een roman van binnen uit. Beginnend met die arrestatie, op het Binnenhof, eindigend met de executie, op een geïmproviseerd schavot vóór de Ridderzaal.
Een kleine negen maanden heeft de politicus en jurist Oldenbarnevelt opgesloten gezeten in dat gebouwencomplex, waar hij kind aan huis was: het ons nog steeds bekende Binnenhof. Hij was vervuld van hoop, woede en onbegrip. Hij verweerde zich tegen de rechters van instructie die hem ondervroegen. Plotseling zonder contact met de buitenwereld en zijn familie.
De Advocaat is welbespraakt en niet voor één gat te vangen. Ook al moet hij alles uit zijn hoofd doen, zonder toegang tot de stukken, zonder pen en papier. Weldra ook zonder daglicht. Hij is alleen met zijn enorme geheugen en zijn herinneringen, en met een heel geleidelijk steeds ongewissere toekomst.
De titel van het boek, De Advocaat van Holland, verwijst naar de functie die Oldenbarnevelt ruim dertig jaar vervuld heeft. Het Binnenhof, als centrum van de macht in de nog niet zo erg Verenigde Nederlanden van de zestiende eeuw, was tot op grote hoogte zijn creatie. Hij was de machtigste man van de republiek. In anachronistische termen was hij tegelijkertijd premier, minister van financiën, en minister van buitenlandse zaken.
Hij zat zowel de vergaderingen voor van de Staten van Holland als die van de Staten Generaal ofwel de Zeven Provinciën – meer een verbond van ministaatjes dan een land of een natie. Het is uitgerekend zijn grootste prestatie geweest die hem de kop heeft gekost. Hij slaagde er namelijk in een bestand te sluiten van maar liefst twaalf jaar. Een wapenstilstand of misschien zelfs een aanloop naar vrede in wat voorheen de Tachtigjarige Oorlog heette, maar tegenwoordig de Opstand genoemd wordt.
Tegen het einde van dat bestand brak er – bijna – een burgeroorlog uit tussen een felle minderheid van orthodoxe calvinisten en andere godsdienstige groeperingen. In die bijna-burgeroorlog legden de meer liberale protestanten het loodje, om de kerk uitgezet te worden. Oldenbarnevelt werd onthoofd na een proces dat precies even lang duurde als de Synode van Dordrecht, waar – zou je kunnen zeggen – de parallelle kerkelijke machtsgreep plaatsvond.
De Advocaat van Holland, De Bezige Bij, 2019, herdrukt 2021