Aantekeningen bij Alice

Martin Gardner was naast befaamd popularisator van wiskundige problemen en puzzelmaniak ook een onvermoeibare kenner van Lewis Carroll’s werk. Zijn Annotated Alice (eerste editie 1960) groeide door tot de More Annotated Alice van 1990, om in het jaar 2000 de derde macht te bereiken van de Definitive Annotated Alice.

Het was deze laatste Alice-met-aantekeningen waarvan Nicolaas Matsier dacht: ‘Hé, zou dat niet een mooi deel van de Gouden Reeks kunnen worden? Dan hoef ik alleen die aantekeningen nog maar te vertalen, want de rest, de beide Avonturen van Alice in Wonderland & Achter de Spiegel – die heb ik toch al vertaald?’

Athenaeum–Polak & Van Gennep, de uitgever van de Gouden Reeks, voelde er wel voor. Twee delen in een cassette. Ene deel de beide avonturen, andere deel de aantekeningen bij Alice van Martin Gardner, in vertaling. Dat is ook zo gegaan in onder andere Duitsland en Italië. Nicolaas Matsier toog aan het werk.

Al doende kwam hij erachter dat het niet zo eenvoudig was. Vaak moest er gesleuteld worden aan hetzij de vertaling van Carroll hetzij aan de noten, zo niet aan allebei tegelijk. Noodgedwongen zijn er noten geschrapt, ingekort, uitgebreid en toegevoegd door de vertaler.

Maar de noten van Gardner zijn nu ook weer niet heilig, het zijn noten voor een groot publiek, zonder wetenschappelijke pretentie. Ze hebben een dienstbaar en onderhoudend karakter – en dat karakter is behouden gebleven. De eigenlijke avonturen tellen in deze uitgave zo’n 250 bladzijden in een apart deel. De aantekeningen van Gardner zo’n 200, ook in een eigen deel. De delen, elk voorzien van een leeslint, zitten in een cassette. De uitgave is vormgegeven door Jacques Janssen en Jaap Meijer. Het deel van Gardner is niet afzonderlijk verkrijgbaar.

Martin Gardner, Aantekeningen bij Alice, vertaling Nicolaas Matsier, Athenaeum–Polak & Van Gennep, 2009

Geselecteerde reacties

Martin de Haan, www.hofhaan.nl, 2010

De noten van Martin Gardner zijn niet overbodig, in tegenstelling tot de meeste noten bij beroemde boeken. De weetjes die hij heeft verzameld (want dat zijn het meestal) vergroten het leesplezier alleen maar, overigens niet in de laatste plaats omdat hij ze op een prettig onnadrukkelijke manier weet te brengen, zonder de minste aanmatiging. Eigenlijk is The Annotated Alice een geheel nieuw boek, een meerstemmige roman die zijn eigen ontstaansgeschiedenis vertelt. In die zin is het jammer dat de twee stemmen in de Nederlandse editie in twee aparte boekdelen zijn ondergebracht, want vlotjes overschakelen van Carroll naar Gardner is er op die manier niet bij. Het voordeel is dan wel weer dat je niet alleen Carroll, maar ook Gardner als een zelfstandige tekst kunt lezen, wat helemaal geen onaangename leeservaring oplevert. Maar niet voor kinderen onder de achttien.